شهر تاریخی تبریز در دوره معاصر ضمن از دست دادن جایگاه مهم اقتصادی ، بازرگانی و سیاسی خود بعد از تحولات جنگ جهانی اول و روی کار آورده شدن حکومت های دست نشانده استعمار انگلیس در ایران بتدریج چهره ای دیگر بخود گرفته است. این چهره حاکی از درد از دست دادن آثار تاریخی و گرانبهای معماری خود چون عمارت شمس العماره ، باغ شمال با کاخ های بی نظیر و فراموش نشدنی آن ، حصار تاریخی شهر و دهها بنای دیگر بوده است. در دهه های اخیر نیز به دلایل گوناگون فضای سبز به ارث مانده از گذشته های دور و نزدیک آن از بین رفته و بنا به گفته استاندار وقت آذربایجان شرقی بیش از هفتصد باغ در متراژ و اندازه های مختلف در داخل شهر تبریز تنها در سه دهه اخیر نابود گردیده تا اراضی آنها تبدیل به اراضی مسکونی شده و به ساختمان سازی اختصاص یابد.
حال متاسفانه دیگر نه باغی مانده و نه از درختان چنار بیش از دویست ساله در شهر خبری هست و این باغ شهر تاریخی تبدیل به بتون شهری عاری از فضای سبز گردیده که به شدت به کمبود فضای سبز دچار شده است که این نتیجه بی‌توجهی به گسترش به حفظ و گسترش فضای سبز در طول دهه های اخیر و چالش‌های موجود در جهت جلوگیری از تخریب آن است.
اما پرسش اساسی این است که براستی چرا باید با فضای سبز و گیاه و درخت در شهری که با این عناصر آشنا بوده و ساکنانش به وجود آنها فخر می فروخته اند،
سال‌هاست که از کمبود فضای سبز رنج می‌برد و این پرسش اصلی که چرا در فضاهایی که باید گل و گیاه و چنارهای بلند قامت جای می گرفتند، جای خود را به بناهای سنگی و بتنی داده و راه دور و درازی را در رسیدن به فضای سبز استاندارد برای خود رقم زده است.
اجداد ساکنان این شهر در شرایط سخت انتقال آب و از طریق حفر نقب و کوره های انتقال آب به ایجاد این باغ ها و درختان افسانه ای اقدام کرده بودند ولی اکنون در سایه برخی تحولات منفی اثری از این تلاش ها و جان کندن اجداد این سرزمین برجای نمانده است.
بنا به گفته کارشناسان در دستگاه های متولی گری مربوطه یکی از مشکلات اصلی در حفظ و توسعه فضای سبز در کلان شهرها از جمله در تبریز وابستگی دستگاه های شهری به درآمدهای خودشان یا خودگردان شدن آنها می باشد. این عامل منفی باعث می شود تا در میان مدت این دستگاه ها سعی در ایجاد درآمد کرده و نهایتا اولویت به تامین هزینه های هنگفت خود توجه داشته باشند. در این مسیر بدیهی است که برخی عوامل و امکانات در اختیار آنان نیز احتمالا قربانی از هدف مهم یعنی تامین هزینه ها خواهد شد. در بحث شهرسازی نیز ضررهای جرایم ماده صد به شهرها و و نهایتا بروز پدیده شهر فروشی کم نبوده است.
در این رابطه نهیب ها و هشدارهای دلسوزانه کارشناسان محیط زیست برای توجه به حفاظت از درختان و اندک فضاهای فضای سبز در داخل شهر نیز بنظر می رسد چندان کارساز نبوده اند ، چراکه اساسا اگر دستگاهی خود گردان باشد ، دغدغه ای غیر از تامین هزینه های خود گاها شاید به ضرر آینده شهر اقدام خواهد کرد.
اخیرا نیز یک عضو شورای شهر از دادستان خواسته است تا در راستای جلوگیری از نابودی فضای سبز شهری تصمیمات جدی اتخاذ کنند و به این امر مهم رسیدگی کنند. بگفته وی وقتی شهروندی به فضای سبز شهری تعرض می کند مورد بازخواست قرار می گیرد ولی در عرصه اداری کسی در این رابطه مورد بازخواست قرار نمی گیرد.
همین موضوع ، به عبارتی رسیدگی به وضعیت فضای سبز تبریز اخیرا در دستور کار شورای شهر قرار گرفته است. براساس گزارش های خبری در این رابطه دویست و دومین جلسه علنی شورای شهر تبریز یکشنبه گذشته در عمارت تاریخی شهرداری تبریز برگزار شد و موضوع فضای سبز این شهر مورد بحث قرار گرفت.
رئیس کمیسیون محیط‌زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تبریز در این ارتباط گفت: رسیدگی به موضوع فضای سبز و چالش‌های تلاشگران این بخش باید در دستورکار شورا قرار گیرد.
احد صادقی اظهار کرد: در خصوص موضوع شرکت تلاشگران و فضای سبز یک سری چالش‌هایی داریم که باید از مسائل مربوط به این موضوعات جلوگیری شود.
وی ادامه داد: یک‌ موضوع در بحث فضای سبز وجود دارد که به لیست‌هایی با نام اکیپ حقوق‌ پرداخت می‌شود که این تخلف محض است، به غیر از صورت وضعیتی که در عملکرد فضای سبز داریم نباید لیستی برای پرداخت حقوق وجود داشته باشد.
وی افزود: این منشا مجرای تعدادی از اقداماتی است که پول‌ها را هدر می‌دهند، درخواست می‌کنم از انجام چنین کارهایی جلوگیری شود.
صادقی با بیان اینکه شرکت فضای سبز با وجود شروع دومین سال به تعاونی تبدیل نشده است، بیان کرد: سال دوم نیز شروع شده اما شرکت تدبیر اندیش به تعاونی تبدیل نشده است، مبالغی که سال گذشته از کارکنان فضای دریافت شده کجا ثبت شده است و همچنان مسائل حقوقی آن پابرجا است.
عضو شورای اسلامی شهر تبریز عنوان کرد: شرکت تلاشگران نیز به عنوان تعاونی ثبت شده‌ و بهترین مورد و اصل موضوع در تبدیل شرکت به تعاونی، مشارکت پاکبانان به عنوان سهامدار در مجمع و تصمیم گیری بوده که در این جا هم مانند تدبیر اندیش محقق نشده است. اگر شرکت سوم هم با همین روال تاسیس گردد، باید به این مسائل توجه شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خبر داد که : تعدادی از درخت‌های سطح شهر به صورت مشکوک در حال خشک شدن هستند که باید علت این موضوع را پیدا کنیم، برای مثال در سربالایی ولیعصر. این موضوع بایستی در دستور کار قرار گیرد.
صادقی تاکید کرد: بنابر گزارشاتی که از سازمان سیما و منظر به دست ما رسیده نسبت به سال گذشته تعدادی از آیتم‌ها در این زمینه کم کار شده است، تصور داریم سرپرستان کارگاهی که به پیمانکاران قبلی معرفی کرده‌ایم، به صورت هدفمند این‌گونه عمل می‌کنند تا طرح پیشرفت نکند، شرکت‌ها بایستی بدنه‌ی کارشناسی مستقل از پیمانکاران قبل استفاده کنند.
رئیس کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تبریز در پایان گفت: اگر بااقدام مناسب در خصوص اصلاح موارد فوق صورت نگیرد، بنده تخلفاتی که با لیست‌های اکیپی انجام می‌دهند و به شهر و شرکت صدمه می‌زنند را در تمامی مناطق اعلام خواهم کرد. ضروری است به موضوع فضای سبز و شرکت تلاشگران تمرکز شود.
در ادامه این نشست، عضو شورای اسلامی شهر تبریز در واکنش به اقدامات برخی افراد که به خاطر سهم خواهی و منافع شخصی مانع روند رو به رشد و پیشرفت شهر تبریز می‌شوند، گفت: اخطار داده و می‌گویم، هر شخصی که گزارش غلط به وزارت کشور و… ارائه کرده و بخواهد به خاطر منافع و سلایق شخصی چوب لای چرخ پیشرفت شهر که خوبشختانه به آن رسیده‌ایم، بگذارد، آبرویش را خواهم برد.
حجت الاسلام رسول برگی ضمن قدردانی از توجه شورای شهر به تجلیل از دست اندرکاران تقاطع غیرهمسطح مالک اظهار کرد: جا داشت در جلسه امروز از تعدادی از کارگران عزیزی که در اجرای پروژه پل مالک دخیل بودند نیز در صحن شورا تجلیل شود. البته روز جمعه از این قشر زحمتکش در تالاراندیشه تجلیل شد، اما جایشان در شورا خالی بود.
عضو شورای اسلامی شهر تبریز در بخش دیگری از سخنانش گفت: شورا و شهرداری زحمت می‌کشند اما برخی دست‌های ناپیدا که با چشم خود می‌بینیم، از روی شیطنت و ایجاد اختلال در عملکرد شهرداری و شورای شهر گزارش‌های نادرستی به وزارت کشور و… ارائه می‌کنند.
وی گفت: بنده اخطار داده و می‌گویم، هر شخصی که گزارش غلط به وزارت کشور و… ارائه کرده و بخواهد به خاطر منافع و سلایق شخصی چوب لای چرخ پیشرفت شهر که خوبشختانه به آن رسیده‌ایم، بگذارد، آبرویش را خواهم برد. اقدامات این چنینی در سال‌های قبل و در زمان شهرداران قبلی به خاطر سهم خواهی انجام شده است. امروز هم همین گونه است اما بنده اعلام می‌کنم که به خاطر شهر، آبرویش را برده و رسوایش می‌کنم.
در این جلسه ، شهردار تبریز هم ضمن تشریح آخرین وضعیت پروژه های مسیرگشایی از اتمام هفت رشته مسیرگشایی تا پایان سال‌جاری خبر داد و گفت: برای پروژه‌های مسیرگشایی مصوب سال جاری سه هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان اعتبار تخصیص یافته است.
یعقوب هوشیار در این جلسه ضمن تشریح آخرین وضعیت پروژه های مسیرگشایی در حال اجرای شهرداری تبریز اظهار کرد: پروژه های مسیرگشایی بر اساس اولویت‌ها، زمانبدی شده است به طوری که عمده مسیرگشایی‌های کلیدی شامل هفت رشته مسیرگشایی تا پایان سال‌جاری به بهره برداری می‌رسد.
وی با بیان اینکه پروژه‌های در حال اجرا مشمول پروژه های مصوب سال جاری و سال های گذشته است، ادامه داد: با تلاش دست اندر کاران امیدواریم تا شهریور امسال پروژه‌های مسیرگشایی شهید بی‌مثل، ۴۵ متری انقلاب، باند کندرو جاده تهران به بهره برداری رسیده و در خدمت شهروندان قرار گیرد.
شهردار تبریز با بیان اینکه تملک اراضی ایستگاه‌های شماره ۶ و ۴ خط دوم مترو اتمام یافته است، افزود: عملیات اجرایی ایستگاه ششم خط ۲ نیز آغاز شده است.
یعقوب هوشیار با اشاره به اینکه اجرای یک رشته مسیرگشایی در هریک از مناطق دهگانه در بودجه امسال برنامه ریزی شده است، تصریح کرد: هدفگذاری شهرداری تبریز تخصیص متمرکز بودجه در حوزه مسیرگشایی ها است و با تحقق آن مسیرهای پیش بینی شده مدیریت شهری در حوزه مسیرگشایی به اتمام برسد.
هوشیار با بیان اینکه طی فرایند تملک اراضی، رضایت مالکین و تاکید بر توافق از موضوعات مورد توجه شهرداری تبریز است، خاطر نشان کرد: تملک اراضی مسیرگشایی های ۴۵ متری انقلاب و ایستگاه شماره شش خط دوم تبریز در کنار زمان‌بر بودن و با صرف انرژی و هزینه به پایان رسید به طوری که اولویت نخست شهرداری اتمام پروژه‌های مسیرگشایی‌ اصلی است.
وی با بیان اینکه اجرای مسیرگشایی های مورد تاکید شورای اسلامی شهر هم از دیگر اولویت‌های شهرداری تبریز است، یادآورشد: باتوجه به شرایط بافت موجود منطقه ۴ امسال برای اجرای مسیرگشایی این منطقه بالغ بر ۳۲ میلیارد تومان کمک نقدی انجام گرفت.
شهردار تبریز از ارائه گزارش تفصیلی از آخرین وضعیت پروژه‌های مسیرگشایی در سه ماهه دوم سال جاری اشاره کرد و گفت: بر اساس معیار سال گذشته نیازمند ۸۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای طرح تفصیلی در شهر هستیم.
براساس این گزارش متاسفانه نبود برنامه ای برای نحوه حفاظت از فضای سبز در حال از بین رفتن شهر و نیز برنامه ای برای توسعه فضای سبز درختی شهر ارائه نگردید. در این رابطه انتظار این بود که حداقل شهردار پرتلاش این دوره شهر ما نسبت به اهمیت گسترش فضای سبز درختی در شهر اظهاراتی می داشت و برنامه ای منسجم در راستای توسعه درختکاری و حفاظت از نهالکاری ها ارائه نماید.
سخن پایانی اینکه قرار بود با تخلیه پادگان تبریز به خارج شهر طبق قول هایی که از دستگاه های بالادستی داده شده بود، شاهد تغییرات شگرف در فضای سبزی شهر تبریز می‌شدیم که تاکنون این امر محقق نشده است. این فضای دردسترس و فرصت طلایی برای تامین و افزایش اندک سرانه فضای سبز برای دو میلیون سالکنان این شهر مثل فرصت های دیگر در این رابطه از بین رفت . اراضی پادگان تخلیه شده ارتش اکنون تبدیل به ساختمان های اداری ، مسکونی و در بهترین حال تبدیل به پاساژ و مسجد می شود. این در حالی است که انتظار می رفت، در توسعه فضای سبزی شهری تبریز بخصوص در این اراضی میتوانستند از متخصصان گیاه شناسی، باغبانی و خاک شناسی به صورت مطلوب استفاده کرده و نتایج مطالعات و بررسی‌های محققان به صورت عملی در مدیریت فضای سبزی شهر تبریز بکار گرفته شود.
علاوه براین در توسعه و نهالکاری ها در سطح شهر نیز حتما و باید از گونه‌های گیاهی بومی و برنامه ریزی صحیح برای حفاظت از امکانات این بخش و نیز توسعه فضای سبز شهری گردد تا با این اقدامات تنوع و زیبایی و ارتقای اکولوژیکی محیط حاصل شود.
به یاد داشته باشیم که ، در زمان حاضر ، کمبود فضای سبز نتیجه سال‌ها بی توجهی به گسترش فضای سبز و عدم توجه به راهکارها و پیشنهادات طرح‌های جامع تبریز در توسعه فضایی شهری تبریز است.