دریاچه ارومیه به عنوان عاملی برای تعادل بخشی به محیط زیست استان های شمال غرب ایران در دهه اخیر با مخاطرات جدی کم آبی و نهایتا در آستانه خطر خشکی کامل قرار گرفته است. این دریاچه که در سال ۱۳۷۴ بیشترین حجم آب به میزان ۲۳ میلیارد متر مکعب آب داشته اکنون به کمتر از یک و نیم میلیارد متر مکعب کاهش یافته و تقریبا بجز ناحیه پیرامون پل میانگذر ، بقیه مساحت آن را کم آبی و یا نمکزار شبیه کویر خشک و بی آب و علف فرا گرفته است.
کارشناسان دلایل مختلفی را برای خشک شدن این دریاچه که تهدید بزرگ برای ساکنان شهرهای پیرامونی است ذکر کرده اند. مهمترین دلیل در این رابطه توسعه اراضی کشاورزی آب بر و حفر چاه های عمیق برای آبیاری همین اراضی ایجاد شده و نیز احداث سد های پرتعداد بر روی شریان آبی منطقه که نهایتا به دریاچه ارومیه سرریز می شده اند. بنابراین نقش تغییر آب و هوایی و یا کاهش بارش ها در منطقه نقش فقط چند درصدی می توانست در خشک شدن این عامل تعادل بخشی به محیط زیست استان های آذربایجان و دیگر استان های همجوار آن داشته باشد.
اکنون با خشک شدن این آبگیر مهم در شمال غرب ایران طلیعه وزش بادهای خشک کویری آلوده به عناصر برخاسته از نمک و دیگر عوامل بیماری زا از اراضی خشک دریاچه مشاهده شده است. این عامل به تنهایی می تواند تهدیدی جدی بر سلامت انسان های ساکن در شهرها و روستاهای پیرامون آن باشد . نشانه های خالی شدن برخی روستاها در دو سوی استان های آذربایجان شرقی و غربی و نیز مشاهده آثار بیماری های ناشی از تنفس در هوای آلوده آکنده از آلودگی های ناشی از خشک شدن دریاچه یک نشانه دیگر از خطر در کمین می باشد.
بارش های بهاری امسال و اواخر زمستان سال گذشته شرایط ظاهری دریاچه را کمی بهتر از سال های گذشته کرده است و به همین دلیل نیز خیل مردمان ساکن در شهرهای اطراف دریاچه در تعطیلات عید فطر و نوروز امسال برای مشاهده آب های پیرامون پل میانگذر به منطقه رفته بودند. اما باید صادقانه قبول کرد که اگر حق آبه دائمی دریاچه از محل آب های پشت مخازن سدها تامین و سرازیر نشود آب های بارش های فصلی نهایتا بعد از چند ماه در اثر تابش حرارت خورشید بخار شده و بار دیگر شرایط خشکی دریاچه عیان خواهد شد. بنابراین باید به صورت جدی و واقع بینانه به این مساله نگریست و آن را معضلی برای محیط زیست منطقه دانست که نیازمند چاره جویی اساسی و رفع موانع احیای آن می باشد.
یک استاد دانشگاه تاکید کرده است که اگر حق آبه دریاچه به صورت واقعی و جدی تامین نشود ، دریاچه اورمیه دوباره خشک می‌شود!
در این رابطه ، عضو هیات علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز با اشاره به اینکه دریاچه اورمیه را به دریاچه فصلی تبدیل کرده ایم، گفته است: حجم آب دریاچه باید حداقل ۱۴ میلیارد مترمکعب را ببیند و نباید با استناد به ۲ میلیارد مترمکعب آب جشن تولد دریاچه را گرفت.
 در فروردین ماه سال ۱۴۰۳ شاهد بهبودی حال دریاچه اورمیه بوده ایم که افزایش آب دریاچه مسافران زیادی را برای شادی و جشن از جای جای آذربایجان و کشور به خود جذب کرد و رسانه ها تصاویر بی‌نظیری را از این مهمانی به ثبت رسانند. اما آیا این شادی دائمی خواهد بود؟
«بهروز ساری صراف»، عضو هیات علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز، در گفتگو با خبرنگار رسانه مجازی آذرانجمن در این خصوص عنوان کرده است: حال دریاچه ارومیه از نظر برخی مسئولین و مدیریت سازمان ها درحال حاضر رو به بهبودیست و حال خوشی را تجربه می‌کند، اما از نظر هیدرولوژیک نمیتوان چنین سخنی زد و اصلا نمی‌شود با استناد بر بارش های اخیر و زمستان پشت سر گذاشته شده گفت که دریاچه درحال بهتر شدن است زیرا که هنوز گرمای تابستانی و تبخیر شدید آب دریاچه را مشاهده نکرده ایم.
وی با بیان اینکه خیلی زود است که بگوییم دریاچه احیا شده، گفت: دریاچه ارومیه یک دریاچه دائمی با حدود متوسط ۳۰ میلیارد مترمکعب آب بود که اگر تبخیری هم صورت می‌گرفت در مجموع ۲ الی ۳ میلیارد آب را کم می‌کرد که به حیات و عظمت دریاچه هیچ خللی وارد نمی آورد ،ولی درحال حاضر براساس اطهار نظرات مدیران ،حجم آب به ۲ میلیارد مترمکعب هم نرسیده و خیلی زود است که بگوییم خبرهای خوش از دریاچه رسیده!
وی تاکید کرد که دریاچه اورمیه را به دریاچه فصلی تبدیل کرده ایم، اضافه کرد: اینکه دریاچه ارومیه دریاچه‌ی دائمی بود و باید دریاچه ارومیه در تراز اکولوژیک خودش به ارتفاع ۱۲۷۴/۶۰ برسد و حجم آب دریاچه باید ۱۴ میلیارد مترمکعب را ببیند و نباید با استناد به ۲ میلیارد مترمکعب آب جشن تولد دریاچه را گرفت.
ساری صراف در خصوص حق آبه دریاچه ارومیه بیان کرد: تنها ۴۰ درصد حق آب دریاچه ارومیه داده شده و هنوز هم تصور میشود که با این درصد باید دست بوس مسئولان سازمان آب و وزارت نیرو باشیم؛ اما باید آگاه باشیم که حق آبه مورد نیاز برای احیای دریاچه ارومیه را هنوز نداده اند.
وی تشریح کرد: در فصل زمستان که گاها سدها سرریز میشوند، برای اینکه مشکلات نگهداری آب در سدها را نداشته باشیم یا اینکه شکستی بر روی سد ها نخورد به اجبار آب را تخلیه می‌کنند و این برنامه نیست! چرا زمانی که دریاچه در فصل تابستان برای آب له له میزند رهاسازی صورت نمیگیرد و فصل زمستان این عمل اجرایی می‌شود؟ این وضعیت برای احیای دریاچه ارومیه قابل قبول نیست.
وی توضیح داد: احیای دریاچه زمانی صورت می‌گیرد که تغییرات فصول, تغییراتی در سطح دریاچه ایجاد نکند و سطح ارتفاعی و حجم آب دریاچه باید به حالت ثبات برسد و ما برای مشاهده حال خوب آن منتظر رسیدن فصل بهار و زمستان و بارش های آن نباشیم ، دریاچه در حال حاضر به حجم ۱۴ میلیارد متر مکعب آب خود که خروجی اکوسیستم را نیز شاداب کند(یعنی همان تراز اکولوژیک )نرسیده است، بنابراین مطمئنا در ماه های پیش رو با مشکلاتی مواجه خواهیم شد.
وی در رابطه با حق نادیده گرفته‌شده‌ی دریاچه ارومیه نیز خاطرنشان می کند: حدود ۱۰ سال پیش استادی از دانشکده برق دانشگاه تبریز ، طرحی پیشنهادی در خصوص کاهش تبخیر آب دریاچه ارائه کرد که با تایید یکی از نمایندگان مجلس به معاونت سازمان وزارت نیرو ارجاع گردید اما معاونت محترم از بصرفه نبودن طرح صحبت کرد و طرح منتفی شد، ۲ سال قبل، شبیه همان طرح در دریای ژاپن با بکارگیری طرح سلول‌های فتوولکاییک مورد استفاده قرار گرفت و دولت ژاپن ضمن کاهش تبخیر از آن برق نیز تولید نمود .
وی همچنین در این گفتگو با انتقاد از اقدام صورت گرفته دولت در خصوص انتقال آب از دریای خلیج فارس برای شیراز و اصفهان گفت: کشیدن آب از دریای خلیج فارس به شیراز و اصفهان در ارتفاع هزار و ۵۰۰ متری بصرفه است اما استفاده از روش های کاهش تبخیر در دریاچه ارومیه بصرفه نیست!؟ باید گفت که پتانسیل‌های زیادی در کشورمان برای کاهش تبخیر وجود دارد که باید برای اجرای آن ها اراده بخرج داد.
دریاچهٔ ارومیه یا دریاچه چیچست (و یا با نام محلی در آذربایجان موسوم به اۇرمۇ گؤلۆیک دریاچه شور  و بزرگ‌ترین دریاچه داخلی کشور است. این دریاچه میان دو استان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار گرفته‌است.
بخش بزرگی از آب این دریاچه از ودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شده‌است. مهم‌ترین جزایر این دریاچه عبارت اند از جزیره کبودان (قویون داغی)، اشک داغی، آرزو و اسپیر. مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی در سال ۱۴۰۱ گفت طی بیش از دو دهه گذشته، هرسال به‌طور متوسط ۴۰ سانتی‌متر از ارتفاع دریاچه ارومیه کاسته شده و اکنون ۹۵ درصد این دریاچه خشک شده‌است. اکنون با کاهش چشمگیر آب دریاچه ارومیه دیگر عامل تعادل بخشی آن به محیط زیست منطقه از بین رفته و بجای آن تهدید بالقوه با انواع بیماری های مسری شبیه آنچه که در آسیای میانه با خشک شدن دریاچه آرال بوقوع پیوسته در انتظار ساکنان این ناحیه است. البته طلیعه انواع بیماری های تنفسی بویژه سل در سال های اخیر در روستاهای دو کرانه غربی و شرقی دریاچه نیز مشاهده شده و برخاستن طوفان های شن نیز تهدیدی بالقوه برای مردمان این ناحیه می باشد.
نهایتا باید یادآور شد که سطح آب دریاچه در دهه‌های اخیر به‌طور چشمگیری کاهش پیدا کرده و تا سال ۱۴۰۱و ۱۴۰۲ ، ۹۵ درصد دریاچه خشک شده‌است. مساحت این دریاچه در سال ۱۳۷۷ در حدود شش هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار می‌گرفت. دریاچه ارومیه در سال ۱۳۷۴ بیشترین حجم آب به میزان ۳۲ میلیارد متر مکعب آب داشته است. دریاچهٔ ارومیه به عنوان بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی ایران، بزرگ‌ترین دریاچهٔ آب شور در خاور میانه، و ششمین دریاچهٔ بزرگ آب شور دنیا شناخته می‌شد.
بهر صورت امید است تا همچنانکه استان دانشگاه تبریز آرزو دارد،
امیدواریم سازمان های مسئول در تامین حق آبه دریاچه ارومیه، شادی مردم را پایدار بخواهند و حق دریاچه ارومیه را در ماه های گرم تابستان نادیده نگیرند.