حفاظت از آثار تاریخی یا باصطلاح میراث های فرهنگی و باستانی واقع در مناطق مختلف در کشور تکلیفی نا نوشته برای همه اتباع کشور محسوب می شود. دلیل این امر بسیار واضح و روشن است ، این آثار در قالب های مختلف اعم از معماری ، صنایع دستی ، آثار طبیعی ثبت شده در فهرست مربوطه همه و همه شناسنامه های هویتی مردم ساکن در این مناطق محسوب می شوند. بنابراین بر همه واجب است تا نسبت به حفاظت و حراست از آنها مسئولیت بخرج داده و مانع وارد آمدن لطمه به این آثار شوند. این یک مسئولیت ناشی از درک این مهم است که وطن خانه بزرگ همه ماست و آثار شاخص یا آثار باستانی و شناخته شده در آن متعلق به فرد فرد این کشور است و بنابراین باید نسبت به حفاظت از آن و نگاهبانی جدی از این آثار کوشا باشیم.
اما با وجود آثار معماری تاریخی شگرف به ارث رسیده از گذشتگان این سرزمین و سلسله های تاریخی مختلف که نیازمند حفاظت و مرمت اصولی هستند، گاها مشاهده می شود که بنایی تاریخی در یک زمان واحد با عجله به دست افرادی ناوارد به اصول مرمت سپرده می شود که حاصل کار آنان فاجعه ای به بار می آورد که زدودن آن اقدامات غیراصولی در مرمت از چهره بنای مزبور شاید غیرممکن باشد. نمونه بارز رویدادهای تلخ در این حوزه را می توان در مجموعه تاریخی باقری در گلستان مشاهده کرد.
مجموعه تاریخی باقری ها که یکی از آثار ارزشمند بافت تاریخی گرگان است در سال ۱۳۹۳ تحت مرمت قرار داشت اما نحوه این مرمت اعتراض فراوان کارشناسان را به همراه داشته و از سویی میراث فرهنگی گلستان هم با بیان این که مرمت این ساختمان در طرح پردیسان و خارج از اختیار میراث است از توضیحات بیشتر درباره آن خودداری کرده بود.
به هر صورت نمونه هایی از این دست در استان های مختلف کشور وجود دارد که مورد بحث اولین سمینار روش های استحکام بخشی بناهای تاریخی در قزوین قرار گرفته است. در نشست های این سمینار روش های غلط مرمت روی اثر تاریخی مسجد جامع قزوین مورد کنکاش قرار گرفته و نحوه رفع ایرادات آن مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته است. در آذربایجان شرقی نیز متاسفانه اقداماتی از این دست در گذشته وجود داشته و برخی آثار ماندگار نظیر قیز کورپوسی در کنار قافلانکوه میانه از این دست است که بعد از مرمت غیراصولی در دهه های گذشته و تخریب آن به حال خود رها شده است. البته مثال هایی از این دست در گوشه و کنار فراوان مشاهده می شود که مهمترین علت آن از قول متولیان مربوطه همواره نبود اعتبار و امکانات برای حفاظت و مرمت از این آثار ذکر شده است.
باید به این نکته مهم توجه کرد که شهرهای تاریخی ما نظیر تبریز ، قزوین ، اصفهان و چند شهر دیگر نیازمند توجه کارشناسان زبده میراث فرهنگی در عرصه های مرمتی و نگهداری هستند. آثار تاریخی موجود در این شهرها حتی اماکن مشهور که شاهد رخدادهای تاریخی بوده اند باید به صورت جدی مورد حفاظت قرار گرفته و به نسل های بعدی تحویل شوند.
تبریز که از دوره صفویان به این سو در اغلب دوره ها «دارالسلطنه» شناخته می‌شد، از بافت تاریخی بی نظیر برخوردار بود که بخش عمده آن تا پنجاه شصت سال قبل پابرجا بود؛ اما تب ساخت و ساز و توسعه غیراصولی شهر موجب تخریب بخش عمده این میراث ملی شد و در واقع قربانی شهرفروشی در این دوره و قبل از انقلاب نیز قربانی کینه پهلوی ها علیه آثار معماری و دیگر آثار ارزشمند ادوار قاجاریه و صفویه در تبریز شد.
آنچه که امروزه در افواه عمومی به عنوان «تبریز قدیم» شناخته می شود، مجموعه ای از محلات هشتگانه با دروازه های آنها به قدمت بیش از ۲۵۰ سال است که تا پنج دهه قبل سرپا و مجموعه کم مانندی از باغات، خانه ها، حمام ها و مساجد، دالان ها و عمارات تاریخی همچون باغشمال، شمس العماره، عمارت صاحب دیوان و … بود که یکی یکی از صفحه روزگار به صورت سازمان یافته و کینه توزانه نابود و محو شدند. 
خوشبختانه در یکی دو دهه اخیر در سایه افزایش آگاهی های عمومی و اطلاع رسانی عمومی و رسانه ای، مردم و مسوولان به اهمیت صیانت از بافت تاریخی و محتوای آن بیشتر پی برده اند و  نهادهای متولی از قبیل شهرداری تبریز و اداره کل میراث فرهنگی ،صنایع دستگری و گردشگری آذربایجان شرقی، متاثر از افکار عمومی و در راستای عمل به ماموریت های ذاتی خود، اقداماتی را برای نجات بافت تاریخی از نابودی کامل انجام داده اند. اگر چه آثار از بین رفته نظیر عمارت شمس العماره و حصار های تاریخی تبریز که بعد از دوره قاجاریه در دوره پهلوی تخریب شده اند غیرقابل بازگشت محسوب می شوند.
در این رابطه ، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی چندی قبل از شناسایی یک‌هزار و ۱۵ اثر تاریخی در مطالعات یک‌هزار هکتاری بافت تاریخی تبریز خبر داد؛ تأمل در این داده، نشان از عمق غنای بافت تاریخی این کهن شهر دارد و نشان می دهد که نهادهای مسوول باید اهتمام بیشتری برای حفظ بخش باقیمانده بافت تاریخی تبریز به خرج دهند. 
متاسفانه در گذشته مرمت های غیراصولی با عجله و اهمال در محوطه های تاریخی همین شهر انجام شده و در جوار ما در شهر اردبیل مهمترین اثر تاریخی یعنی بقعه شیخ صفی به طرزی غیرکارشناسی شده مورد مرمت قرار می گیرد.
باید تاکید کرد که قبل از انجام مراحل مختلف مرمتی نیازمند پیوست های کارشناسی و به روز شده مطابق با اصول پذیرفته در مرمت این بناها و آثار معماری هستیم.
اما در رابطه با نحوه حفاظت و نگاهداری اصولی آثار معماری و تاریخی یکی از مسئولان وزارت میراث فرهنگی حلقه گم شده در رابطه با حفاظت مستمر و جدی از این آثار را قطع ارتباط مردمی دوایر میراث فرهنگی ارزیابی کرده است.
مدیرکل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی در این خصوص گفته است: دولتی کردن حفاظت از میراث فرهنگی باعث انقطاع رابطه مردم با حفاظت آثار تاریخی شده است.
فاطمه داوری درباره اجرای شعار سال «جهش تولید با مشارکت مردم» در میراث فرهنگی و به‌ویژه حفاظت از بافت‌ها و بناهای تاریخی، اظهار کرد: اتفاقی در نظام برنامه‌ریزی کشور رخ داده است که از آن با عنوان دولتی کردن حفاظت از میراث فرهنگی یاد می‌کنیم و انقطاعی بین رابطه مردم با حفاظت ایجاد کرده است. بر همین اساس و در ارتباط با تحقق شعار سال گفت‌وگوهایی آغاز شده است. موضوع اقتصاد میراث فرهنگی و تأثیر آن بر تولید ناخالص ملی و توانمند کردن مردم در حفاظت از بافت‌های تاریخی نیز از جمله محورهای این گفت‌وگوها بوده است.
او سپس از تدوین دستورالعمل محافظت و مرمت آثار تاریخی و مدیریت بهره‌برداری با مشارکت بخش خصوصی خبر داد و گفت: دستیابی به این دستورالعمل می‌تواند چراغ راهی باشد. این دستورالعمل با همکاری بخش‌های دانشگاهی و در سطح ملی تهیه شده و دستورالعملی ملی است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولی آن است تا در چهارچوب آن، بخش خصوصی را برای حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی فعال کنیم.
داوری افزود: در سال گذشته ۳۵ پروژه مشارکتی داشتیم که از منابع ملی به مردم کمک شد. هدف‌گذاری ما عامدانه، خانه‌های تاریخی بود تا اصل سکونت در آن خانه‌ها رعایت شود. سه بافت در سال گذشته با وجود برخی محدودیت‌ها انتخاب شد که شامل ماسوله، همدان و شیراز می‌شود. ما از مشارکت مردم برای حفاظت از این بافت‌ها حمایت کردیم و توجهمان را از سال گذشته به این بافت‌ها معطوف کرده‌ایم.
مدیرکل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی وزارت میراث فرهنگی  اظهار کرد: مهمترین بحث میراث فرهنگی افزایش مشارکت مردم است. با توجه به همانندسازی‌ها، بهبود مؤثری در شرایط پیش ‌رو پیش‌بینی می‌کنیم. موضوع سرمایه‌گذاری در بناهای تاریخی با رویکرد احیا جوانب مختلفی دارد که متمایز از سایر حوزه‌هاست. نوید این را داریم که اتفاقات خوبی پیش ‌رو خواهد بود، هرچند توان اکنون ما با میزان بهره‌مندی تناسبی ندارد.
نهایتا به این نکته کلیدی باید اشاره شود که اگر امسال هدف میراث فرهنگی بویژه در استان ها جلب مشارکت مردمی برای مرمت و حفاظت از بناهای تاریخی باشد باید راهکار و تمهیدات جدی برای نحوه حفاظت از بناهایی تدوین و اجرایی شود که بصورت بلاتکلیف در محلات قدیمی شهرها از جمله در تبریز باقی مانده اند و در اثر همین بلاتکلیفی بتدریج از بین رفته و تبدیل به مخروبه می شوند. این خانه ها با بناهای ارزش تاریخی ارزشمند و قابل احیا از طرف میراث فرهنگی تشخیص داده می شوند و لذا شهرداری ها نیز به تبع همین امر از نوسازی یا حتی در مواردی از مرمت آنها از طرف مالک یا مالکین جلوگیری می کنند. بنابراین اگر قرار است مشارکت مردمی صورت گیرد باید راهکارهای مشارکت عمومی یا مردمی نیز تدوین و پس از بررسی های حقوقی و همه جانبه به مورد اجرا گذاشته شود. به عبارتی حقوق و میدان عمل هریک از طرفین یعنی میراث فرهنگی و صاحبان آثار و بناها به صورت کلی تبیین و تشریح گردد تا مانعی در حفاظت و نحوه بکارگیری از آنها بعد از حفاظت کلی مشاهده نشود.